Wat is hyperventilatie?
Bij hyperventilatie is er sprake van een onnodig snelle of diepe ademhaling. Hierdoor ontstaat een onevenwicht in de gasuitwisseling. De lucht wordt te vaak ververst (hyperventileren betekent letterlijk (te) snel verversen). Hierdoor adem je te veel O2 in te veel CO2 uit.
Vanuit dit onevenwicht ontstaat een CO2 tekort in het bloed. Dit koolstofdioxide-tekort (hypcapnie) brengt diverse verschijnselen met zich mee (zie symptomen hyperventilatie).
Er bestaan twee soorten hyperventilatie: acute en chronische.
Acute hyperventilatie
Bij acute hyperventilatie is er sprake van duizeligheid. Flauwvallen en zweten zijn ook vaak terugkerende symptomen. Acute hyperventilatie komt doorgaans plots opzetten naar aanleiding van een zware inspanning of paniekaanval.
Door het hyperventileren krijg je een gevoel van ademnood en benauwdheid. Hoewel (acuut) hyperventileren niet gevaarlijk is, komt het wel erg beangstigend over (zowel voor jezelf als voor je omgeving).
Chronische hyperventilatie
Chronische hyperventilatie komt vaker voor dan acute hyperventilatie. In ongeveer 90% van de gevallen is er namelijk sprake van chronische hyperventilatie. Acute hyperventilatie valt echter veel harder op, aangezien de symptomen veel duidelijker zijn. De klachten bij chronische hyperventilatie zijn zo subtiel dat je er jarenlang aan kan lijden, zonder het zelf te beseffen. Klachten zoals angst, piekeren en perfectionisme worden hier vaak aan gekoppeld. Ook hier is er sprake van een versnelde ademhaling, maar deze is langdurig van aard waardoor het minder snel opgemerkt wordt.
Symptomen van hyperventilatie
Afhankelijk van het type hyperventilatie, zijn er verschillende symptomen. Bij beide vormen van hyperventileren is er sprake van een versnelde ademhaling. Normaal haal je ongeveer tien keer per minuut adem. Bij hyperventilatie is dit meer dan twintig keer per minuut.
Symptomen van acute hyperventilatie:
- Benauwdheid
- Kortademigheid
- Zweten
- Duizeligheid
- Tintelingen in armen en/of benen
- Slap gevoel in de knieën (alsof je gaat flauwvallen)
- Droge mond
Hoewel de symptomen beangstigend overkomen (zowel voor jezelf als voor omstaanders), is er geen gevaar voor je gezondheid. De symptomen houden doorgaans niet langer dan 10 minuten aan en brengen geen blijvende schade met zich mee.
Symptomen van chronische hyperventilatie:
- Hoofdpijn
- Vermoeidheid (slapeloosheid)
- Rug- en buikpijn
- Concentratiestoornissen
- Angstig gevoel
- Pijnlijke steken in de borststreek
Doordat deze symptomen eerder algemeen van aard zijn, wordt chronische hyperventilatie vaak moeilijk gediagnosticeerd. Artsen koppelen ze sneller aan andere aandoeningen. De symptomen zijn langdurig (dag en nacht) aanwezig, waardoor ook de versnelde ademhaling minder opvalt.
Oorzaken hyperventilatie
Een acute hyperventilatie-aanval kan uitgelokt worden door een zware inspanning, angst- of paniekaanvallen. Chronische hyperventilatie wordt eerder veroorzaakt door stress, spanning en mentale druk.
Perfectionistische mensen lopen een hoger risico op hyperventileren doordat ze hoge verwachtingen aan zichzelf stellen die een hoop druk en stress met zich meebrengen. Bepaalde omstandigheden (zoals grote drukte, een afgesloten ruimte, …) kunnen ook een aanval uitlokken. Het hyperventileren zelf komt dan voort uit een verhoogde staat van paraatheid van je lichaam, onder invloed van spanning of stress. Daardoor ga je vanzelf sneller ademhalen en gaat je hart sneller kloppen: de vecht- of vluchtmodus van je lichaam is geactiveerd.
Tips bij hyperventilatie
- Allereerst: voorkomen is beter dan genezen. Mensen die ooit gehyperventileerd hebben, weten hoe het voelt en voelen een aanval opkomen. Voel jij dat het er aan zit te komen? Probeer dan je ademhaling terug te kalmeren. Hierdoor zal je je al een pak beter voelen. Dat is uiteraard niet makkelijk. Indien het hyperventileren veroorzaakt wordt door bv. drukte van een hele hoop mensen om je heen, kan je jezelf best verwijderen van deze plaats.
- Het wegnemen van de oorzaak van het hyperventileren helpt dus ook. Heb je te veel stress? Probeer je dan meer te ontspannen. Dat kan je doen door tijd voor jezelf in te plannen. Of je kan ademhalingsoefeningen doen om jezelf tot rust te brengen. Buikademhaling werkt erg doeltreffend.
- Om het hyperventileren te stoppen, moet je het koolstofdioxide-gehalte weer laten stijgen. Vroeger raadde men vaak aan om de uitgeademde lucht weer in te ademen met behulp van een zakje of door een kommetje te vormen rond je mond met je handen. Deze methode is niet heel effectief en soms zelfs gevaarlijk! Hij mag zeker niet worden toegepast op anderen, tenzij zeker is dat de symptomen worden veroorzaakt door hyperventilatie. Een astma-aanval of hartaanval kunnen namelijk gelijkaardige symptomen geven, maar uitademen in een zakje is in deze gevallen potentieel levensgevaarlijk! Het inademen van CO2 kan bovendien gevoelens van angst en paniek opwekken, met name bij mensen die hiervoor gevoelig zijn.Beter is daarom om te proberen rustig adem te halen. Bijvoorbeeld door je adem zo lang mogelijk in te houden, vervolgens uit te ademen en de oefening te herhalen totdat de symptomen minder worden. Ook het zoeken van afleiding (zie hieronder)kan helpen de ademhaling weer onder controle te brengen.
- Wie eenmaal weet dat hyperventilatie door een verkeerde ademhaling ontstaat, kan zich erin oefenen bij de eerste symptomen de ademhaling aan te passen: zorg dat deze rustig wordt en vooral niet te diep. Voorkom zuchten. Belangrijk is ook te oefenen in het ademen vanuit de "flanken". Vraag eventueel advies aan huisarts of fysiotherapeut. Mensen die uitsluitend via de borst ademhalen vergroten de kans op hyperventilatie.
- Jezelf afleiden kan ook helpen bij hyperventilatie. Voel je een aanval opkomen? Begin dan hardop te lezen uit een boek, doe kniebuigingen, … maakt niet uit wat, als het je maar afleidt.
- Krijgt iemand in je omgeving te maken met hyperventilatie? Dan is het belangrijk om deze zo snel mogelijk te kalmeren. Praat op een rustige toon met hem of haar en probeer hem/haar tot rust te brengen en gerust te stellen. Samen rustig ademhalen kan ook helpen.
Aangezien hyperventilatie vaak een psychische oorzaak kent, is therapie ook aangewezen. Samen met een therapeut kan je achterhalen vanwaar je angst- en paniekgevoelens komen. Vervolgens kan je deze gevoelens proberen wegnemen.
Ontstressen in 1, 2, 3 met de A.Vogel Stresscoach
Als je vaak last hebt van hyperventilatie, is de kans groot dat je ook te veel stress ervaart. Eigenlijk kan iedereen af en toe een stresscoach gebruiken. Iemand die je leert om te gaan met stress en die je toont hoe je snel en simpel kan ontspannen. Net zoals een personal coach, helpt onze stresscoach je om sterker te worden. Sterker tegen stress meer bepaald. Schrijf je nu gratis in en mis de unieke tips van onze A.Vogel Stresscoach niet!
