In principe is het immuunsysteem van de vrouw beter uitgerust tegen ziekteverwekkers dan dat van de man. Evolutionair gezien kan dit worden verklaard door het feit dat de zwangere vrouw niet alleen zichzelf, maar ook haar ongeboren kind tegen infecties moet kunnen beschermen. Ten tijde van de menopauze verdwijnt dit voordeel - vooral aan het begin van de menopauze, wanneer het niveau van de vrouwelijke geslachtshormonen sterke schommelingen ondergaat. Maar ook later in de menopauze, zodra het oestrogeenniveau voortdurend daalt, is het vrouwelijke immuunsysteem niet meer zo effectief als in de jongere jaren.
Waarom is dit een zaak van volksgezondheid*? Omdat menopauzestoornissen een fysieke en mentale uitdaging kunnen worden die het werkvermogen van een vrouw aantast. De Britse regering en bedrijven hebben dit al erkend en er zijn nu specifieke richtsnoeren en ondersteunende maatregelen. Volgens een studie van het bedrijf Vodafone zullen tegen 2025 wereldwijd een miljard vrouwen de menopauze hebben bereikt; dit komt overeen met 12% van de wereldbevolking. Hun behoeften tijdens deze bijzondere levensfase moeten serieus worden genomen en meer in het collectieve bewustzijn worden gebracht.
Wat is het verband tussen oestrogeen en het immuunsysteem?
De sterke schommelingen aan het begin van de menopauze waaraan het niveau van de vrouwelijke geslachtshormonen onderhevig is, hebben invloed op het vrouwelijke immuunsysteem. Met name oestrogeen heeft een wisselwerking met de immuuncellen. Sommige vrouwen hebben dit al ervaren tijdens de vruchtbare fase van hun leven. In de eerste helft van de cyclus, wanneer het oestrogeengehalte hoog is, wordt het immuunsysteem versterkt. Tegen het einde van de cyclus nemen de oestrogeen- en progesteronniveaus daarentegen af. Daarom zijn vrouwen vlak voor hun menstruatie iets vatbaarder voor allerlei infecties.
Hoe belangrijk zijn de slijmvliezen?
Door hormonale veranderingen worden de slijmvliezen dunner en hebben ze niet meer zo'n goede bloedtoevoer als vroeger. Maar juist de slijmvliezen van neus en keelholte vormen de eerste verdedigingslinie tegen ziekteverwekkers (bijv. bij verkoudheid, griep, Covid). Als de slijmvliezen verzwakt zijn, laten ze ziektekiemen veel gemakkelijker toe in het lichaam.
Daarom is het belangrijk de slijmvliezen zoveel mogelijk te versterken. Dit zal helpen:
- Veel drinken houdt de slijmvliezen vochtig. U moet minstens twee liter per dag drinken. Bij voorkeur plat water of vruchtenthee.
- Vermijd droge lucht in de kamers, een luchtbevochtiger kan een goede oplossing zijn.
- Spoel de neusholtes regelmatig, bijvoorbeeld met een isotone zoutoplossing. Dit verwijdert ziekteverwekkers en verzorgt de tere huid.
- Zonnebloemolie kan helpen als de neus erg droog en geïrriteerd is. Toepassing: Doe een druppel olie op een vinger en dep die aan de binnenkant van de neusgaten.
Slaapstoornissen in de menopauze en het immuunsysteem
Slaapgebrek blijkt het immuunsysteem te verzwakken. Tijdens de menopauze hebben vrouwen vaak problemen om in slaap te vallen of om door te slapen. Hoe komt dat?
Zoals bij veel symptomen in deze levensfase zijn hormonale veranderingen opnieuw de aanleiding. De vrouwelijke geslachtshormonen oestrogeen hebben onder meer invloed op de stofwisselingsprocessen in de hersenen. Ze bevorderen een gezond slaapritme met diepe slaapfasen die nodig zijn voor herstel en REM-slaapfasen waarin we dromen en verwerken wat we overdag hebben meegemaakt. De slaap is minder diep wanneer de oestrogeenspiegel daalt. De volgorde van de slaapfases wordt verstoord, men wordt regelmatig wakker en heeft moeite om weer in slaap te vallen.
Bovendien hebben veel vrouwen in de menopauze 's nachts last van opvliegers, die gepaard gaan met overmatig zweten. Doorweekt van het zweet begin je te rillen - en plotseling ben je klaarwakker. En als je dan ook nog je pyjama en misschien zelfs de lakens moet verschonen, duurt het even voor je weer in slaap bent.
Bij dergelijke herhaalde aanvallen gedurende de nacht is het niet verwonderlijk dat vrouwen zich 's morgens niet fris en alert voelen.
Psychische problemen en het immuunsysteem
Sommige vrouwen beginnen in deze levensfase, waarin allerlei veranderingen moeten worden verwerkt, te piekeren. De kinderen kunnen het huis verlaten of de ouders worden afhankelijk. Sommige vrouwen denken ook na over de vraag of ze beroepsmatig helemaal opnieuw moeten beginnen. Daarnaast zijn er lichamelijke veranderingen. Gedachten als "Ben ik nog aantrekkelijk? of "Verandert mijn rol in mijn relatie of zelfs in de maatschappij?
Hormoongerelateerde stemmingswisselingen en mogelijk verhoogde prikkelbaarheid of nervositeit zijn bijkomende spanningen. Dit alles vormt een slechte basis voor een ononderbroken slaap en voor een ontspannen gevoel overdag.
Evenwicht vinden in de natuur
Indien mogelijk moeten vrouwen het gebruik van chemische slaappillen vermijden. Het risico op verslaving is zeer groot door de stoffen die ze bevatten.
Afhankelijk van de situatie kunnen verschillende kruiden met succes worden gebruikt.
- Veel vrouwen waarderen salie bijvoorbeeld vanwege het balancerende en versterkende effect op het neuro-vegetatieve zenuwstelsel, dat overmatig zweten en opvliegers vermindert.
- Black cohosh (zilverkaars) extract helpt de hormonale onbalans te herstellen. Rode klaver en sojapreparaten hebben vergelijkbare effecten door hun plantaardige oestrogenen.
- Sint-Janskruid is effectief gebleken bij depressieve stemmingen.
- Infusies of extracten van hop, valeriaan, citroenmelisse of passiebloem hebben een kalmerend effect en bevorderen de slaap.
Opmerking: Als natuurlijke middelen niet onmiddellijk effect hebben op de slaap, verlies dan niet uw geduld. Het kan nodig zijn tot drie weken lang een dagelijkse dosis te nemen voordat de kruiden hun volle effect hebben.
Versterking van het immuunsysteem tijdens de menopauze
Een evenwichtige en zo gevarieerd mogelijke voeding met veel verse groenten en fruit is essentieel. Zo blijken de volgende groenten en fruit bijzonder goed te zijn voor het immuunsysteem: broccoli, kool, wortelen, knoflook, citrusvruchten, alle donkere bessen en noten. De overvloed aan vezels, vooral in groenten en volkorenproducten, stimuleert de darm - die herbergt immers een groot deel van het menselijk immuunsysteem.
Het is ook al langer bekend dat vitamine D een essentiële rol speelt in het immuunsysteem. Weliswaar maakt onze huid het aan bij blootstelling aan de zon, maar in de herfst en winter is dat vaak onvoldoende - mede omdat we veel minder naar buiten gaan. Het is dus zinvol om regelmatig zeevis zoals zalm of makreel te eten; de deskundigen bevelen twee keer per week aan.
We mogen het verzachtende effect van lichaamsbeweging op het immuunsysteem niet vergeten. Idealiter worden gematigde duursporten zoals joggen of fietsen minstens drie keer per week beoefend, indien mogelijk in de open lucht om de zuurstofreserves aan te vullen. Het is echter belangrijk zich niet té veel in te spannen, omdat dit de afweer weer verzwakt.
Temperatuurprikkels zijn ook een goede training voor de immuuncellen, zoals sauna's of afwisselend warme en koude douches. Als ze regelmatig worden beoefend, kunnen ze het immuunsysteem optimaal versterken.
*Volksgezondheid is de wetenschap en de praktijk van het voorkomen van ziekten, het verlengen van het leven en het bevorderen van de gezondheid door de georganiseerde inspanningen van de samenleving.
