Vaccinium macrocarpon - Veenbes

Over Vaccinium macrocarpon - Over Veenbes

De Franse naam is "canneberge". De Engelse naam is "cranberry".  Bij ons heet deze vrucht veenbes, grote veenbes, moerasbes. "Vaccinium" is de Latijnse naam voor groenblijvende struiken die bessen dragen. Koeien (vacca) eten graag de aanverwante bosbessen. Vaccinium slaat daarop terug. Het kan ook op "bacca" terugslaan want dat betekent "bes". Macrocarpon is een Grieks woord dat "grote bes" betekent. Cranberry komt van "cranebird" (kraanvogel). De veenbesbloesem lijkt enigszins op een kraanvogel en de kraanvogels in Amerika voedden zich ook met deze bessen.

Botanische eigenschappen Vaccinium macrocarpon - Botanische eigenschappen Veenbes

Het is een struik die houdt van een gematigd klimaat en geen strenge vorst verdraagt. Koele en vochtige zomers zijn ideaal.
Dit kleine, heide-achtige struikje blijft groen. Het heeft een kruipende, liggende groeiwijze en vormt matten van ineengevlochten takken met kleine blaadjes. Het wordt niet hoger dan 10 à 20 cm. Na drie jaar komen de eerste bessen en dit in oktober-november. Deze relatief grote bessen (2 cm)  lijken op kersen maar zijn bitterzuur en wrang van smaak. In de zomer bloeit de plant met roze bloemetjes op een gebogen steeltje. De vier kroonblaadjes zijn duidelijk gescheiden en zijn teruggeslagen.

Voorkomen Vaccinium macrocarpon - Voorkomen Veenbes

Veenbessen kwamen oorspronkelijk voor in de veengebieden in het oosten van Noord-Amerika. Op Nederlandse waddeneilanden groeit ook wilde veenbes. Er is namelijk in 1840 een Amerikaans schip, geladen met veenbes, vergaan voor Terschelling. De houten vaten met veenbessen spoelden aan en de zaden zijn uitgegroeid tot planten. Veenbessen zijn erg gewild vandaag de dag en worden veel verbouwd omwille van culinaire en medicinale redenen.
Zoals de naam al aangeeft, groeit de grote veenbes het liefst op veengrond of op turfachtige grond met een hoge zuurtegraad en een hoog grondwaterpeil van zoet water. In het wild tref je deze besjes aan in moerassen, bij vijvers en in vochtige bossen of op laagveen.

Verwerking Vaccinium macrocarpon - Verwerking Veenbes

De plant werd in Amerika al door de Indianen gebruikt voor verschillende doeleinden: om vlees te bewaren en als voedingsmiddel tijdens de lange winters om vitamines aan te voeren. Maar ook kenden ze al de werking bij urinewegproblemen en blaasproblemen. Ze gebruikten deze plant ook in een crème of op compressen om gif aan pijlpuntwonden te onttrekken.

Later werd er in Amerika een saus mee bereid om bij vleesgerechten op te dienen en werd er ook veenbessenjam en veenbessentaart mee gemaakt. Het hoge vitamine C gehalte maakte de besjes geschikt om mee op reis te nemen op de schepen. Door hun wasachtig buitenlaagje, hun geringe vochtinhoud en het gehalte aan benzoaat zijn de bessen heel lang houdbaar. Ze bezitten ook veel pectine zodat ze heel geschikt zijn voor jam en confituur.

In 1840 ontdekten Duitse artsen de goede werking van veenbessen in geval van blaasproblemen.In 1923 wisten Amerikaanse artsen al dat veenbessen urine aanzuren. Daardoor wordt die ongeschikt voor bacteriën die een alkalisch milieu prefereren. In recente studies ontdekte men dat door dagelijks veenbessensap te drinken of een veenbessenconcentraat te nemen, vreemde micro organismes zich niet meer goed aan de blaaswand kunnen hechten, met een vermindering van de blaasproblemen tot gevolg. Gecondenseerde tannines in het veenbessensap zijn daarvoor de actieve ingrediënten.

Vaccinium macrocarpon wordt bij A.Vogel gebruikt in Cranberry Monarda tabletten, voor gezonde urinewegen.