Sambucus nigra - Gewone vlier

Geschiedenis Sambucus nigra - Geschiedenis Gewone vlier

De vlier werd al gebruikt in het steentijdperk. Daar zijn resten van gevonden. Bij de oude Grieken en Romeinen was de vlierstruik ook bekend: Hippocrates kende de urinedrijvende eigenschappen, Dioscorides kende het kruid als inwendig urine-en galdrijvend middel en om slijmen af te voeren. UItwendig gebruikte men de bladeren voor zweren en ontstekingen. Galenus raadde deze struik aan bij koude en vochtige problemen. Dodoens zag in de 16e eeuw vooral de laxerende, waterafdrijvende, slijmoplossende en ontzwellende eigenschappen. In de 18e eeuw diende vlierbloesemwater om de huid te bleken. Met de bladeren maakte men een groene crème voor verstuikingen en kneuzingen, winterhanden- en voeten en ook om bij aambeien en wondjes te gebruiken. Later werd de antivirale werking van de eiwitten in de vlierbes bewezen.
In de volksgeneeskunde was de vlier een wonderplant of 'heilboom': de medicijnkist van het volk. Van het hout werden wichelroedes, fluitjes, blaaspijpjes en proppenschieters gemaakt. De gewone vlier werd vaak als een magische struik beschouwd. In onze streken plantte men bij het huis en de stallingen een vlierstruik omdat die beschermde tegen vuur, bliksem en boze heksen of tovenaars. Dit hout mocht toen ook niet gebruikt worden voor kinderbedjes, meubels of brandhout.

De Latijnse naam 'Sambucus' komt van het Griekse 'sambuke', dat 'fluit' betekent ofwel van 'sambuca', dat 'driehoekige harp' betekent. De met merg gevulde jonge loten van de vlier zijn heel geschikt om fluitjes van te maken en het hout werd voor harpen gebruikt. 'Nigra' betekent 'zwart' en slaat terug op de glanzende zwarte besvruchten. De Nederlandse naam 'vlier' komt van 'vedel'. Dat was een instrument dat van vliertwijgen was gemaakt.

Botanische eigenschappen Sambucus nigra - Botanische eigenschappen Gewone vlier

Deze struik of kleine boom wordt 3 à 10 meter groot, groeit breed uit en is bladverliezend. De wortel is een krachtige bundel, de stam is grijsbruin van kleur met kurkachtige, gescheurde schors. De vlier haalt veel vocht uit de grond. Het jonge hout is zacht, poreus en vertoont een laddervormig, piepschuimachtig merg. Deze struik groeit heel snel. De bladeren zijn oneven en veerdelig en opgebouwd uit deelblaadjes die lancetvormig tot gepunt eivormig en gezaagd zijn. In mei tot juni ziet men brede, roomwitte, zeer aangenaam ruikende rechtopstaande bloemschermen verschijnen: 10-30 cm doorsnee. Het zijn vlakke tuilen met 5 hoofdassen. De bloemetjes apart zijn 0,5 tot 1 cm groot. Deze bloempjes worden later trossen ronde, zwartpaarse steenvruchtjes die rijp zijn in september tot november. Ze bevatten 3 à 5 zaden. Per tros kan je 70 tot 100 besjes tellen. Een struik kan 15 tot 30 kg vlierbessen geven. Ook de vogels zijn dol op de besjes en verspreiden de zaden ervan. De gewone vlierbes woekert gemakkelijk. Dus het is nodig om hem goed te snoeien.

Voorkomen Sambucus nigra - Voorkomen Gewone vlier

De vlierbesstruik komt voor in bijna gans Europa maar ook in Klein-Azië, West-Siberië en Noord-Afrika en Noord-Amerika. De gewone vlier is nauw verwant met Sambucus ebulus L. (de struikvlier) en de Sambucus racemosa L. (de bergvlier).

Hij groeit graag op voedselrijke, vochtige kalk- en kleigrond en liefst in de zon of halfschaduw. Je vindt hem ook op plaatsen die op kunstmatige wijze vruchtbaar zijn geworden (randen van akkers bijvoorbeeld) en verder tref je hem aan in het wild in de duinen, aan de bosranden, in heggen en nabij puinhopen.

Verwerking Sambucus nigra - Verwerking Gewone vlier

In het voorjaar gebruikt men de bloemen en in het najaar de rijpe bessen. Onrijpe bessen gebruikt men beter niet vanwege de ongunstige werking op de spijsvertering.
Ook in de keuken wordt de vlierbes gebruikt voor het maken van wijn, thee, siroop, confituren en koekjes.

Belangrijke inhoudsstoffen

De inhoudsstoffen van de vlierbes hebben een samentrekkend, zweetdrijvend, verzachtend en slijmoplossend effect en versterken het afweersysteem. Inwendig kan de vlierbes dus goed gebruikt worden bij luchtwegproblemen. Ook uitwendig heeft deze plant zijn nut bij een ruwe en jeukende huid, en bij zwellingen.

In ons gamma vindt u in de nieuwe Echinaforce Hot Drink waarin vlierbesextract verwerkt zit voor een goede weerstand en om snel beter te worden.