De onderzoeken naar wisselwerkingen tussen medicatie en voedingsmiddelen staan nog in hun kinderschoenen. Momenteel roepen ze meer vragen op dan dat ze beantwoorden. Maar het is wel duidelijk dat bepaalde stoffen in geneesmiddelen reageren op voedingsmiddelen. 315 om precies te zijn. Een kleine rekensom leert ons dat er zo bij 12,5% van alle medicatie ongewenste wisselwerkingen kunnen ontstaan. Best veel!
Hieronder een overzicht van voedingsmiddelen die kunnen optreden als ‘stoorzender’.
Grapefruit
Grapefruit kan de werking van bepaalde medicatie sterk beïnvloeden. 25 jaar geleden ontdekten Canadese onderzoekers al dat de werking van een geneesmiddel tegen hoge bloeddruk versterkt werd door de inname van grapefruitsap.
In totaal kende men toen al zo’n 89 geneesmiddelen die beter niet met dit sap gecombineerd worden.
De stof furanocumarine die in het sap aanwezig is, remt in de darm het enzym af dat ervoor zorgt dat het geneesmiddel weer afgebouwd kan worden. Daardoor werkt het geneesmiddel sterker, maar zorgt het ook voor hevigere bijwerkingen doordat er dan sprake is van overdosering.
Aan de andere kant worden er ook farmacologische stoffen afgeremd door dit sap. Maar dit komt veel minder voor. Houd er echter wel rekening mee, want ook dat kan gevaarlijk zijn in bepaalde gevallen omdat er dan sprake is van een te lage dosering en de medicatie zijn werk niet kan doen.
Goed om weten: één enkel glas grapefruitsap remt de stofwisseling gedurende 24 uur af. Eventjes wachten met het drinken van je glaasje sap helpt dus niet!
Ook bij de volgende stoffen treden wisselwerkingen op met grapefruit:
- cholesterolverlagende middelen: Simvastatine, Atorvastatine, Lovastatine, Pravastatine;
- middelen bij hartcirculatieproblemen of hoge bloeddruk: Nifedipine, Felodipine, Verapamil;
- slaapmiddelen, rustgevers of psychofarmaceutica: Diazepam, Midazolam, Triazolam;
- bloedstollingsremmers: Apixaban, Clopidogrel, Ticagrelor, Rivaroxaban, Sildenafil;
- medicatie bij een overactieve/hyperactieve blaas: Solifenacine, Fesoterodine, Darifenacine, Tamsulosine;
- antibiotica: Eryhromycine;
- medicatie tegen misselijkheid/braken: Domperidon;
- oestrogeentabletten of anticonceptiepil: Oestradiol, Ethinyloestradiol.
De wisselwerkingen met grapefruit treden alleen op bij oraal ingenomen medicatie. Bij medicatie die meteen in het bloed terechtkomt (bv. via inspuiting), is er geen sprake van wisselwerkingen.
Mogelijke neveneffecten zijn hoofdpijn, duizeligheid, zwakte, ademhalingsproblemen, huiduitslag, een lage bloeddruk, hartritmestoornissen, nier –en leverschade.
Sinaasappel en pomelo
Ook sommige citrusvruchten veroorzaken wisselwerkingen in combinatie met bepaalde medicatie. Furanocumarine (stof verantwoordelijk voor de wisselwerkingen) zit ook in andere citrusvruchten zoals pompelmoes, pomelo, mineola, bittersinaasappelen, citroenen en limoenen.
Bittersinaasappelen worden gebruikt voor het maken van sinaasappelmarmelade of gekonfijte sinaasappel. Als je medicatie inneemt waar één van onderstaande stoffen inzit, is het verstandig om voorzichtig te zijn zowel met deze vruchten als met de voedingsmiddelen waarin ze verwerkt zijn. Ook kant en klaar vruchtensap. Gewoon sinaasappelsap vormt echter geen probleem.
- cholesterolverlagende middelen: Simvastatine, Atorvastatine, Lovastatine, Pravastatine;
- middelen bij hartcirculatieproblemen of hoge bloeddruk: Nifedipine, Felodipine, Verapamil;
- slaapmiddelen, rustgevers of psychofarmaceutica: Diazepam, Midazolam, Triazolam;
- bloedstollingsremmers: Apixaban, Clopidogrel, Ticagrelor, Rivaroxaban, Sildenafil;
- medicatie bij een overactieve/hyperactieve blaas: Solifenacine, Fesoterodine, Darifenacine, Tamsulosine;
- antibiotica: Eryhromycine;
- medicatie tegen misselijkheid/braken: Domperidon;
- oestrogeentabletten of anticonceptiepil: Oestradiol, Ethinyloestradiol.
Het enzym dat in de darm werkzaam is, heet CYP3A4. Als je dus in de bijsluiter leest: mag niet met CYP3A4-remmers gecombineerd worden dan bedoelt men dus: mag niet met grapefruit of één van de andere vernoemde vruchten gecombineerd worden.
Vraag bij twijfel altijd raad aan je arts of apotheker!
Antibiotica en melk
De meeste antibiotica zijn nogal uit de kluiten gewassen medicatie. Dit kan al eens problemen geven als je het moeilijk hebt met het oraal innemen van medicatie in tabletvorm. Soms wordt dan het advies gegeven om antibioticatabletten met een lepel yoghurt in te nemen zodat het makkelijker naar binnen glijdt.
Niet altijd een goed idee, want er bestaan antibiotica die niet met melk of melkproducten samengaan. Het calcium in melkproducten verbindt zich in de darm namelijk met het werkzame bestanddeel van de antibiotica. Daardoor ontstaat in de darm als het ware een stevige brok waarvan de werkzame stof onvoldoende wordt opgenomen doorheen de darmwand in het bloed. De werking van het geneesmiddel is dan afgezwakt.
Dit geldt ook voor calciumrijk mineraalwater. Het gaat dan vooral over deze werkstofgroep: tetracycline (bv. Doxycycline). Gebruikt ter behandeling van bacteriële ontstekingsziekten, bij acné en rosacea. Ook fluoro-chinolone (bv. het antibioticum Norfloxacin) dat vaak bij blaasontsteking ingezet wordt of het meer zelden voorgeschreven Ciproflocain combineer je beter niet met melkproducten.
Na inname van deze medicatie wacht je best 2 uur met het eten van calciumhoudende voedingsmiddelen.
Hetzelfde geldt voor bifosfonaten tegen osteoporose. De werkzame stof is alendronaat of ibandronaat. Voor bifosfonaten gelden gelukkig al strenge gebruiksmaatregelen zodat de betrokken patiënten doorgaans goed geïnformeerd zijn.
Vitamine K en bloedverdunners
De vetoplossende vitamine K is levensbelangrijk, want het ondersteunt je lichaam bij de bloedstolling (=koagulatie, vandaar vitamine K), versterkt de botten en beschermt de bloedvaten.
Vitamine K zit van nature in allerlei (blad)groenten en spijsoliën. Verder zit het ook in dierlijke lever en in veel soorten fruit. Sojameel en druivenpitolie zijn ook rijk aan vitamine K.
Vitamine K kan de werking van bloedverdunners echter afzwakken. Dat zijn geneesmiddelen, anticoagulantia of vitamine K-antagonisten, die de bloedstolling afremmen en tegen trombose, embolie en hartinfarct beschermen.
De betrokken werkzame stoffen zijn Fenprocoumon (Marcoumar), acenocoumarol (Sintrom) en warfarine (Coumadin).
Patiënten die deze medicatie innemen, worden vaak gecontroleerd omdat er talrijke wisselwerkingen met andere geneesmiddelen kunnen ontstaan.
De wisselwerking met vitamine K- rijke voeding bekeek men vroeger anders dan nu. Talrijke studies wezen ondertussen uit dat het hoge gehalte vitamine K in zeer gevarieerde voeding de therapie met bovengenoemde werkzame stoffen nauwelijks beïnvloedt. Een hoge vitamine K toevoer door extreem eenzijdige voeding zoals bv. een koolsoepdieet of door een multi-vitaminepreparaat in hoge dosissen kan je wel best vermijden.
Ook gojibessen kan je beter vermijden als je één van bovengenoemde geneesmiddelen inneemt. In 2013 heeft het “Deutsche Bundesinstitut für Arzneimittel und Medizinprodukte” hiervoor al gewaarschuwd. Toen waren meerdere gevallen bekend van mensen die stabiel waren met hun medicatie en die door het eten of drinken van de bessen (of producten met de bessen zoals thee, confituur of sap) een hogere bloedingsneiging kregen.
In Europa zijn gojibessen de laatste jaren zeer geliefd en worden ze als superfood aangeraden. De bes zou helende krachten bezitten, de afweer versterken en anti-verouderingseffecten hebben.
Ook de volgende producten veroorzaakten een hogere kans op bloedingen door een overdosering aan vitamine K-antagonisten: veenbessen, Ginseng, Gingko biloba, Serenoa repens, grapefruit, supplementen met Omega 3 uit visolie en glucosamine (werd door het Zwitserse apothekersverbond vastgesteld).
Opgelet met koffie, thee en cola
Veel antibioticasoorten kunnen de afbraak van cafeïne in het lichaam extreem vertragen.
Omdat cafeïne een opwekkende werking op het hart, de circulatie en de maag heeft, kunnen er bij inname van medicatie in combinatie met cafeïnehoudende dranken ongewenste bijwerkingen ontstaan.
Het effect van opwekkende middelen wordt versterkt en het effect van rustgevers wordt afgeremd. In het bijzonder hartmedicatie, pijnstillers, bloeddrukverlagers, diabetes-, astma en maagmedicatie en vochtafdrijvende middelen worden hierdoor beïnvloed.
Veel antibioticasoorten remmen de afbraak van cafeïne zo sterk af dat één kop koffie hetzelfde effect heeft als 3 koppen. Het gevolg is dat je meer zweet, last krijgt van innerlijke onrust, een hogere bloeddruk of zelfs een versnelde hartslag. Mensen met hartritmestoornissen moeten dus goed opletten hiermee.
Bij schildklierpatiënten kunnen cafeïnehoudende dranken de werking van de voorgeschreven schildklierhormonen niet alleen vertragen, maar ook de beschikbaarheid in het bloed verminderen.
Cola, koffie, zwarte thee, groene thee en Maté thee kan men best pas een half uur na de inname van de medicatie gebruiken.
Wie ijzertekort heeft en ijzer bijneemt in de vorm van tabletten, dragees of siroop, moet weten dat deze medicatie niet werkt bij gelijktijdig gebruik van koffie, thee, melk, wijn of mineraalpreparaten. Je laat best minstens twee uur tussen. Aan de andere kant bevordert vitamine C in fruitsappen en in fruit de opname van ijzer in de darm.
Diuretica en zoethout gaan niet samen
Zoethout en vochtafdrijvende middelen vormen een slechte combinatie. Als je veel zoethout gebruikt en daarbij vochtafdrijvende medicatie inneemt, dan leidt dit vrij snel tot een groot kaliumverlies. De symptomen zijn dan: spierzwakte, langzame reflexen, hoge bloeddruk en vermoeidheid.
Volkorenproducten
Vezelrijke voeding zoals muesli, volkorenbrood of peulvruchten vertragen of verminderen de werking van antidepressiva, pijnstillers zoals paracetamol en acetylsalicylzuren, zink- magnesium - en ijzerpreparaten én penicilline. Neem deze medicatie liefst in op nuchtere maag. Vezelrijke voeding helemaal vermijden is geen goed idee. Een beetje tijd laten tussen de inname en de vezelrijke maaltijd is voldoende.
Opgepast met alcohol
Alcohol kan de werking van diverse medicatie flink beïnvloeden. Denk maar aan pijnstillers, slaapmiddelen, rustgevende middelen, antidepressiva en neuroleptica.
Alcohol werkt angstremmend, ontspannend en rustgevend en versterkt de werking van slaapmiddelen en rustgevers. Benzodiazepines zoals Midazolam, Nitrazepam en vele andere, die bij slaapstoornissen, angsten en paniekaanvallen ingezet worden, behoren tot de meest voorgeschreven psychofarmaceutica. Deze middelen werken verdovend op het centrale zenuwstelsel. Maar bij gelijktijdige inname van benzodiazepinen en alcohol is het risico op dodelijke overdoseringen verhoogd, omdat beide stoffen centraal verdovend werken.
Alcohol versterkt ook de werking van antidepressiva en kan daarom tot bewustzijnsverlies en zelfs in bepaalde gevallen tot de dood leiden.
Bij gelijktijdige consumptie van alcohol en hoog gedoseerde inname van pijnstillende, niet-steroïdale anti-reumatica (NSAR) bestaat een verhoogd risico op maag –en darmbloedingen.
De gelijktijdig inname van de pijnstiller paracetamol en alcohol veroorzaakt dan weer zware leverschade.
Het belang van de bijsluiter
Met dit overzicht hoop ik je enkele aandachtspunten mee te geven. Ook raad ik je hierbij nogmaals aan om ALTIJD de bijsluiter van je medicatie te lezen en/of met je arts of apotheker te praten bij twijfels.
Simpel kraantjeswater is het beste om je medicatie mee in te nemen. Bij voorkeur een heel glas en niet alleen maar enkele slokken. Uitzondering hierop is sinaasappelsap bij ijzerpreparaten.
Houd ook rekening met het tijdstip, de tijd tussen de innames en de frequentie van inname, nuchter, tijdens/ voor of na het eten. Volg de aanwijzingen in de bijsluiter zo goed mogelijk op. Enkel op die manier kan medicatie ten volle zijn werk doen!
