Je kan het hormonenstelsel van vrouwen een beetje vergelijken met een auto. Door één onderdeeltje in gang te zetten (of tot stilstand te doen komen), komt een hele resem andere onderdelen ook in beweging (of tot stilstand). Alles is onderling namelijk verbonden, waardoor kleine veranderingen meteen een groot effect hebben op je hele lichaam. Dat is ook noodzakelijk om kinderen op de wereld te kunnen zetten. Maar wanneer je eenmaal in de overgang komt, kan je hier al snel hinder van ondervinden.
De twee grote boosdoeners in de overgang? De hormonen progesteron en oestrogeen! Doordat de productie van deze twee hormonen in de overgang achteruit gaat, krijg je af te rekenen met een hormonale disbalans. Gooi daar bovenop nog eens het lege nest syndroom en je krijgt een soepje dat staat te wachten om over te koken!
Symptomen hormonale disbalans
Een hormonale disbalans is herkenbaar aan verschillende symptomen. Zo kan je last krijgen van angstgevoelens, verminderde eetlust, gewichtstoename, concentratiestoornissen, slaapproblemen, … Ook stemmingswisselingen en prikkelbaarheid komen vaak voor.
Daarnaast kan je ook last hebben van haaruitval, nachtelijk zweten, vaginale droogheid en een opvallend zware, onregelmatige of pijnlijke menstruatie.
Al deze klachten ontstaan doordat je lichaam zich aanpast aan de nieuwe ‘hormoonsituatie’. Die aanpassing kan enkele jaren duren.
Hormonen en de overgang: een omgekeerde puberteit!
In de puberteit stijgen onder invloed van bepaalde klieren in de hersenen de hoeveelheden oestrogeen en progesteron. Deze hormonen zorgen ervoor dat er een eitje gaat rijpen in de eierstokken en de menstruatie op gang komt. De vruchtbare periode is dan begonnen. Ook op uiterlijk vlak vinden er veranderingen plaats: je borsten gaan groeien, je heupen worden breder en je krijgt schaamhaar.
In de overgang komt er een tegenovergesteld proces op gang: de hoeveelheden oestrogeen en progesteron dalen terug, de rijping van eicellen neemt af tot je niet langer menstrueert. Ook nu treden fysieke verschijnselen op. Waar je in je puberteit ineens last kreeg van een vette huid en puistjes, kan je nu net last krijgen van een droge huid, droge ogen en een droge vagina.
Normale menstruatiecyclus
Op de afbeelding hieronder zie je hoe een normale menstruatiecyclus eruit ziet, zonder het gebruik van anticonceptiemiddelen. Daarop zie je heel duidelijk wat de aanmaak van oestrogeen en progesteron (en ook testosteron) teweegbrengt in je lichaam en welk effect het heeft op je gemoedstoestand.
Zo zie je dat je vlak na je menstruatie een oestrogeenpiek krijgt waardoor je je heel goed voelt. Naarmate je lichaam zich voorbereidt op een nieuwe menstruatie neemt de oestrogeenproductie af en stijgt de progesteronproductie. Een schommeling die zich ook duidelijk laat merken: je voelt je een pak minder goed in je vel.
Het hormoon oestrogeen
Oestrogenen of estrogenen worden ook wel de vrouwelijke hormonen genoemd. Zij spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de vrouwelijke geslachtskenmerken en bij zwangerschap en ze regelen mee de menstruele cyclus. Ook mannen produceren oestrogeen, maar in beperkte mate.
Oestrogenen spelen een belangrijke rol bij de lichamelijke ontwikkeling in de puberteit, houden de vagina soepel en staan in voor de productie van het cervix-slijm dat van invloed is op de activiteit en levensduur van zaadcellen in de vagina.
Het verband tussen hormonen en de overgang: oestrogeen
Het hormoon oestrogeen speelt ook een erg belangrijke rol in de overgang. Het hormoon oestrogeen wordt in de overgang namelijk minder aangemaakt door je lichaam waardoor de rijping van de eicellen verandert. Wanneer de rijping van de eicellen helemaal stopt, daalt de oestrogeenproductie ook definitief.
Onder invloed van de dalende oestrogeenproductie krijg je last van overgangsklachten. Een voorbeeld is een zwaardere menstruatie. Als de rijping van de eicellen langer duurt, wordt het baarmoederslijmvlies langer gestimuleerd door te groeien. Met als gevolg dat tijdens de menstruatie meer baarmoederslijmvlies wordt afgestoten.
Oestrogeen heeft echter ook een invloed op andere lichaamsfuncties:
- Het zorgt bijvoorbeeld voor genoeg calcium (kalk) in de botten.
- Verder heeft oestrogeen invloed op de conditie van de huid, haren, urinewegen en bloedvaten.
- Ook zorgt het voor een goede doorbloeding van de schede. Dat heeft ook invloed op het seksleven van de vrouw.
Het hormoon progesteron
Progesteron is het geslachtshormoon dat door het gele lichaam wordt geproduceerd in de eierstokken. Het speelt een belangrijke rol bij de vruchtbaarheidscyclus. Tijdens de zwangerschap neemt de progesteronproductie toe, met name in de placenta.
Vlak voor de eisprong en in de laatste 10 à 12 dagen voor de menstruatie scheidt je lichaam progesteron af. Progesteron heeft diverse functies. Sommige daarvan komen enkel tot stand in samenwerking met oestrogeen. Wanneer een eicel bevrucht wordt, werken progesteron en oestrogeen samen om de bevruchte eicel de optimale omstandigheden te verschaffen om uit te groeien tot een voldragen vrucht. Direct na de bevruchting zorgt progesteron er bijvoorbeeld voor dat zaadcellen nog maar moeilijk door het slijm in de mond van de baarmoeder kunnen dringen en andere eicellen kunnen bevruchten. Het bereidt het slijmvlies van je baarmoeder voor, zodat een bevruchte eicel zich makkelijker kan innestelen.
Na de innesteling zorgt progesteron ervoor dat er geen nieuwe eicellen rijpen/vrijkomen die bevrucht kunnen worden en het vermindert de prikkelbaarheid van de baarmoederspiervezels.
Het verband tussen hormonen en de overgang: progesteron
Aan het begin van je leven word je als meisje geboren met X aantal eicellen. Voor elke vrouw is dit aantal verschillend. Vanaf je puberteit, rijpt er maandelijks een eicel, gevolgd door een menstruatie (indien de eicel niet bevrucht wordt). Na de eisprong, maakt je lichaam progesteron aan. Maar wanneer je voorraad eicellen afneemt, mindert ook je progesteronproductie. Totdat je geen eicellen meer aanmaakt.
Veel vrouwen merken dit aan een toename van premenstruele klachten zoals een wisselend humeur, gespannen borsten, een opgeblazen gevoel, … . Al deze klachten kunnen duiden op een progesterontekort. Ook kan je menstruatie door het progesterontekort in de overgang heviger zijn en langer duren.
De productie van het hormoon progesteron neemt als eerste af in de overgang. Pas na een tijdje daalt ook de oestrogeenproductie.
